ΕΛΙΑΝΑ ΧΟΥΡΜΟΥΖΙΑΔΟΥ


Photo: © E.KE.BI, 2001. Τσουμπλέκας

Βιογραφικό Σημείωμα

Η Ελιάνα Χουρμουζιάδου γεννήθηκε το 1965 στην Αθήνα. Σπούδασε Γαλλική Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ παράλληλα εργαζόταν στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος. Το ίδιο χρονικό διάστημα άρχισε να γράφει το πρώτο της μυθιστόρημα, τη Γειτονιά των Καλών Κλεφτών. Από το 1991 εργάζεται στο Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας. Το δεύτερο μυθιστόρημα της, Η ιδιαιτέρα τιμήθηκε με το Βραβείο Μυθιστορήματος 1999 του περιοδικού διαβάζω. Διηγήματα και άρθρα της έχουν δημοσιευθεί σε διάφορα περιοδικά (Οδός Πανός, Λέξη, Ρεύματα, Γραφή) και εφημερίδες (Τα Νέα, Το Βήμα).

Εργογραφία
ΝΟΥΒΕΛΑ
Η γειτονιά των καλών κλεφτών, Αθήνα, Κέδρος, 1989. Σελ. 160 ISBN: 960-040-244-2.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ
Η ιδιαιτέρα, Αθήνα, Κέδρος, 1998. Σελ. 424. ISBN: 960-041-470-Χ.

Η Συγγραφέας Ελιάνα Χουρμουζιάδου

Η Ελιάνα Χουρμουζιάδου προσέλκυσε την προσοχή της κριτικής από την πρώτη κι όλας εμφάνιση το 1989, με τη νουβέλα "Η γειτονιά των καλών κλεφτών". Ένα βιβλίο που αποκάλυψε το πρώιμο ταλέντο της και ταυτόχρονα μία πολύ ενδιαφέρουσα καταγραφή του συναισθήματος του κενού, ή αλλιώς ennui, που βασανίζει μεγάλη μερίδα της αθηναϊκής νεολαίας του δεύτερου, κυρίως, μισού της δεκαετίας του '80. Ας μην ξεχνάμε ότι παγκοσμίως βρισκόμαστε ακόμα σε μια μεταβατική εποχή: το Τείχος του Βερολίνου δεν έχει πέσει αλλά ένα αόριστο αίσθημα ενός "νέου άνεμου αλλαγής" είναι έντονο στην ατμόσφαιρα. το "τέλος της ιδεολογίας" καλά κρατεί και οι νυκτόβιοι ήρωες της Χουρμουζιάδου μεταφέρουν ασυνείδητα αυτό το βάρος στις πλάτες τους: από το πανκ των τελών της δεκαετίας του '70 μέχρι το χαρντ ροκ και τους "φαύλους" κύκλους των καλλιτεχνιζόντων και των δήθεν περιθωριακών των τελών της δεκαετίας του '80 της chic γειτονιάς του Κολωνακίου, το αίσθημα της θανάσιμης πλήξης τους βυθίζει σε έναν λήθαργο διαρκείας.
Η οπτική της Χουρμουζιάδου είναι κατ' εξοχήν γυναικεία: τα κεντρικά πρόσωπα είναι δύο γυναίκες που η μία βρίσκεται στον αντίποδα της άλλης: η Ιωάννα βιώνει κατάσαρκα την δίχως νόημα ζωή της ενώ η Σιμόνη σπρώχνει το παιχνίδι στα άκρα αναζητώντας διαρκώς την χαμένη έκσταση με κάθε τίμημα. Βεβαίως, το αποτέλεσμα είναι και για τις δύο το ίδιο: ένα θανάσιμο αίσθημα κενού.
Με το δεύτερο βιβλίο της, το μυθιστόρημα "Η ιδιαιτέρα" (1998) κατέπληξε για μία ακόμα φορά την κριτική αλλά και το κοινό. Απέσπασε το Βραβείο Μυθιστορήματος του περιοδικού διαβάζω ενώ φιγουράριζε επί μήνες στις λίστες των best seller.
Γυναικεία και πάλι η οπτική της Χουρμουζιάδου, το σκηνικό όμως και η ατμόσφαιρα τελείως διαφορετικά. Πρόκειται για την ιστορία της Μαρίας, ιδιαιτέρας ενός μεγάλου οικονομικού παράγοντα της χώρας, η οποία προσπαθεί να βρει το κοινωνικό της πρόσωπο, να αποδείξει ότι έχει την δική της αξία μέσα σε έναν σκληρό χώρο όπου επικρατούν οι άντρες με την άκαμπτη πολλές φορές λογική τους. Ωστόσο, η Μαρία έχει πάνω απ' όλα να αναμετρηθεί με τα φαντάσματα του οικογενειακού της κύκλου, την μητέρα της και κυρίως με τον ίδιο της τον εαυτό: όλα όσα απεχθάνεται στην μητέρα της βλέπει ότι τα έχει κληρονομήσει σχεδόν αυτούσια. Δύο μέτωπα έχει ανοιχτά σε όλο το βιβλίο η Μαρία και τα οποία θα καταφέρει να τα κλείσει με επιτυχία και τα δύο, όχι δίχως συμβιβασμούς και εκπτώσεις: η απουσία ενός μηχανισμού ηθικής που παρατηρήσαμε στα πρόσωπα του πρώτου της βιβλίου είναι και πάλι έντονη, όχι μόνον στους κύκλους των σνομπ και νεόπλουτων που κινείται η κεντρική ηρωίδα αλλά και στην ίδια.
Με έντονη την επιρροή των κλασικών μυθιστορημάτων της γαλλικής λογοτεχνίας αλλά και των αγγλόφωνων συγγραφέων του 20ού αιώνα, η Χουρμουζιάδου διαθέτει την ικανότητα να αναπτύσσει μια στρωτή, ρεαλιστική αφήγηση από την οποία όμως δεν λείπουν οι τομές και οι ανατροπές. Τρία είναι ίσως τα μεγάλα πλεονεκτήματα της Χουρμουζιάδου: η χωρίς στερεότυπα και κοινοτοπίες γλαφυρή απεικόνιση του κοινωνικού περίγυρου στον οποίο κινούνται οι ήρωές της, η διεισδυτική ψυχογράφηση των χαρακτήρων της και, τέλος, η απόσταση που κρατάει από τα πράγματα: μπορεί οι ήρωές της να είναι κυνικοί ή οπορτουνίστες αλλά σε καμία περίπτωση δεν τους κρίνει, δεν πέφτει σε παγίδες ηθικοδιδακτισμού αλλά ούτε και αποθεώνει αυτόν τον κυνικό αμοραλισμό. Η αποστασιοποίηση που ακολουθεί την βοηθά να μιλήσει σφαιρικά και πάνω απ' όλα πειστικά, διατηρώντας αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.

Ηλίας Μαγκλίνης
Κριτικός Λογοτεχνίας

Τι έγραψε ο Τύπος για τα βιβλία της
ΕΛΙΑΝΑΣ ΧΟΥΡΜΟΥΖΙΑΔΟΥ
(αποσπάσματα από κριτικές και συνεντεύξεις)

Η γειτονιά των καλών κλεφτών, Αθήνα, Κέδρος, 1989
Σελ. 160 ISBN: 960-040-244-2

…Αξιοσημείωτο στη νέα συγγραφέα είναι το ύφος της νουβέλας που το διακρίνει ευθύτητα και οικονομία στην έκφραση, άνετη αφηγηματική ροή και ανεπτυγμένη αίσθηση μετάβασης από σκηνή σε σκηνή…
Η συγγραφέας έχει το δώρο να μπορεί να πει μιαν ιστορία και μοιάζει να έχει μαθητεύσει σε κάποιες τάσεις του σύγχρονου γαλλικού μυθιστορήματος (σκέπτομαι εδώ π.χ. το "Σφιγξ" της Anne Garreta) μεταφέροντας το ύφος του σε ελκυστικό ελληνικό πεζό λόγο. Αυτό είναι ήδη ένα γερό εργαλείο στα χέρια της για να προχωρήσει…

Κρίτων Χουρμουζιάδης
Κριτικός λογοτεχνίας
Περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ Νο 235, 21-3-1990

Η γειτονιά των καλών κλεφτών, Αθήνα, Κέδρος, 1989. Σελ. 160 ISBN: 960-040-244-2

Mε το πρώτο βιβλίο της η Ελιάνα Χουρμουζιάδου προσπαθεί να καταγράψει - καλύτερα θα ήταν να πω, να περιγράψει - ορισμένα σύγχρονα φαινόμενα με ειδικό κοινωνικό βάρος: τα ναρκωτικά, η νυχτερινή, ζωή της Αθήνας, η πορνεία πολυτέλειας είναι τα θέματα που επανέρχονται σταθερά στη "Γειτονιά των Καλών Κλεφτών". Το ίδιο σταθερή είναι και η επιμονή της συγγραφέως να προσδώσει καθολικές διαστάσεις στους ήρωές της…

Βαγγέλης Χατζηβασιλείου
Κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. Η ΑΥΓΗ, 10-6-1990

…η νέα πεζογράφος Ελιάνα Χουρμουζιάδου έχει λογοτεχνικές ρίζες περισσότερο από ξένους συγγραφείς. Και μάλιστα από Αμερικανούς συγγραφείς της γενιάς της. Η νουβέλα της "Στη γειτονιά των καλών κλεφτών" που είναι και το πρώτο της έργο, έχει αναγνωρίσιμους κώδικες από τους "γιάπις" λογοτέχνες των ΗΠΑ, κυρίως από τον Μπρετ Ηστον Ελλις…

Α.Κ.
Εφημ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 10-6-1990

Η Ιδιαιτέρα, Αθήνα, Κέδρος, 1998. Σελ. 424
ISBN: 960-041-470-Χ

… "Η ιδιαιτέρα" είναι ένα στιβαρό μυθιστόρημα, γραμμένο με σταθερό χέρι, από συγγραφέα που ασκεί πλήρη έλεγχο σο θεματικό της υλικό και στην αφηγηματική της τεχνική. Η άνεση και η σιγουριά με την οποία χειρίζεται: την τελευταία εντυπωσιάζει τον αναγνώστη, τον περισσότερο ή λιγότερο απογοητευμένο από τη χαλαρότητα σύνθεσης και γραφής πολλών μυθιστορημάτων των τελευταίων ετών…
Θεωρώ αφηγηματικό της επίτευγμα το ότι ο ειδοποιημένος αναγνώστης δεν παύει να αναμένει με αμείωτη περιέργεια την εξέλιξη της ιστορίας, αν και το ενδιαφέρον του για το μυθιστόρημα δεν στηρίζεται στο σασπένς· απλώς η βαθμιαία αποδέσμευση των πληροφοριών γίνεται με εξαιρετικά έντεχνο τρόπο. Το ενδιαφέρον του αναγνώστη το παγιδεύουν τα πρόσωπα του μυθιστορήματος - καλοσχεδιασμένα και ζωηρά, πειστικά ζωγραφισμένα - και οι καταστάσεις τους, συνηθισμένες ή ασυνήθιστες, τυλιγμένες σε ένα πέπλο μυστηρίου που, ανασύρεται βαθμηδόν…
Η Ελιάνα Χουρμουζιάδου δεν οδηγεί την ιστορία της σε γλυκερό happy end. Ο θρίαμβος της Μαρίας, της ηρωίδας του μυθιστορήματος μοιάζει περισσότερο με αργοπορημένη εκδίκηση παρά με εύκολα κερδισμένη ευτυχία. Και η μορφή της αναδεικνύεται ως μία από τις πιο εντυπωσιακές γυναικείες φυσιογνωμίες της σύγχρονης μυθιστοριογραφίας μας…

Σπύρος Τσακνιάς
Κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 17-5-1998

Η Ιδιαιτέρα

…αυτό που πετυχαίνει η νεαρή Ελιάνα Χουρμουζιάδου με την ιδιαιτέρα της δεν είναι απλώς η λογοτεχνική της ωρίμανση. είναι η υπέρβαση του συνήθους ορίζοντα της σύγχρονης πεζογραφία μας.
Η Ελιάνα Χουρμουζιάδου κατόρθωσε, με την ιδιαιτέρα της, να μας μιλήσει για τον κόσμο όπου ζούμε σήμερα και για την ύπαρξή μας μέσα σ' αυτόν πιο τολμηρά, πιο σύνθετα και πιο βαθυστόχαστα από σχεδόν κάθε άλλον νεότερο Έλληνα πεζογράφο…

Δημοσθένης Κούρτοβικ
Συγγραφέας, κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 6-10-1998

Η Ιδιαιτέρα

Θεωρώ το μυθιστόρημα της νέας συγγραφέως Ελιάνας Χουρμουζιάδου "Η ιδιαιτέρα" (Κέδρος, σ.σ. 424) βιβλίο σημαντικό - έργο που κρατά από την πλουσιότατη ευρωπαϊκή παράδοση της πολυφωνικής μυθιστορηματικής σύνθεσης, της εξιστόρησης εκείνης που συμπλέκοντας πρόσωπα, τόπους και χρόνους σε συναρπαστικά επεισόδια αποκαλύπτει ταυτόχρονα μια συνολική άποψη για την κοινωνία μας και τη ζωή. "Η ιδιαιτέρα της Χουρμουζιάδου συγκαταλέγεται, καθώς πιστεύω, στις ολιγάριθμες άξιες πολυεπίπεδες ελληνικές αφηγήσεις…

Εκτός του ότι κατορθώνει να ολοκληρώσει αριστοτεχνικά μια απαιτητικότατη σύνθεση, το μυθιστόρημα της Ελιάνας Χουρμουζιάδου συμβάλλει και στη θεματολογική ανανέωση της πεζογραφίας μας καθ' όσον τα έργα και οι ημέρες του ελληνικού μεγάλου κεφαλαίου δεν έχουν στο παρελθόν συστηματικά απασχολήσει τη μυθιστοριογραφία μας…

Το κείμενο της Ελ. Χουρμουζιάδου συνδυάζει τον παραδοσιακό τρόπο της ρεαλιστικής αφήγησης με μεταγενέστερες μορφικές κατακτήσεις του μυθιστορήματος…

Ελισάβετ Κοτζιά
Κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 31-5-1998

Η Ιδιαιτέρα

… Η Ιδιαιτέρα είναι μυθιστόρημα μιας εξαιρετικά περίτεχνης και στέρεης σύνθεσης, όπου το σύνολο αποτελεί κάτι πολύ περισσότερο (για να θυμίσω τη διάσημη διατύπωση του Εμίλ Ντιρκέμ) από το άθροισμα των μερών του. Πρόσωπα και καταστάσεις, καθώς βγαίνουν σιγά σιγά στην επιφάνεια, αποκαλύπτουν ένα ποικιλοτρόπως αρθρωμένο κοινωνικό πεδίο - ένα πολύ σύγχρονο και περίπου ανέγγιχτο μέχρι σήμερα από τη νεότερη πεζογραφία πρόσωπο της ελληνικής κοινωνίας, που ζει σε κάθε σελίδα και αφηγηματική πράξη του βιβλίου συνιστώντας οργανικό στοιχείο τόσο της πλοκής όσο και των χαρακτήρων του…
Η Ιδιαιτέρα προαπαιτεί συγγραφέα με σπουδαίες ικανότητες: αφηγηματική άνεση, απόλυτο έλεγχο του μυθιστορηματικού του υλικού και αδιάκοπη ανακατανομή των χαρτιών του χωρίς να κάνει ποτέ λάθος στη μοιρασιά. Η Χουρμουζιάδου γράφει τετρακόσιες και πλέον σελίδες και δεν σκοντάφτει πουθενά, παίζει σε πολλαπλά χρονικά επίπεδα ή με μια μεγάλη γκάμα προσώπων χωρίς να παραπατά στιγμή και μπαίνει στα άδυτα μιας εκτεθειμένης κάθε τόσο στην κοινή θέα, αλλά, την ίδια ώρα, και κρυμμένης σε άπατο βάθος τάξης, χωρίς τον ελάχιστο ρητορικό ή σχηματικό τριγμό και κλονισμό. Μιλάμε, χωρίς αμφιβολία, για εκδοτικό γεγονός.

Βαγγέλης Χατζηβασιλείου
Κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 5-6-1998

Η Ιδιαιτέρα

…αν το εγχείρημα της Χουρμουζιάδου επιτυγχάνει - και επιτυγχάνει απόλυτα κατά την άποψή μου -, είναι στον τρόπο με τον οποίο η συγγραφέας χειρίζεται αφηγηματικά αυτό το διαρκές πήγαινε-έλα της συνείδησης: Στην εξαιρετική μαεστρία με την οποία οι πληροφορίες για το παρελθόν φτάνουν στον αναγνώστη ως απόηχος των όσων λαμβάνουν χώρα στο παρόν και πως τα διλήμματα που αναφύονται στον παρόν δίνουν στην ηρωίδα το έναυσμα -σαν σαρκική ανάγκη, θα έλεγα - για μικρές βουτιές, ενίοτε και μακροβούτια, σ' ένα διαρκώς κινούμενο παρελθόν…
Η Χουρμουζιάδου, επιδεικνύοντας μεγάλη συγγραφική ωριμότητα, κατορθώνει να ξεπεράσει τις παγίδες της πρωτοπρόσωπης αφήγησης - αναπόφευκτη μερική ταύτιση του "εγώ" του συγγραφέα με το "εγώ" του αφηγητή - και να συγκρατήσει τον μυθιστορηματικό χαρακτήρα της στα αυστηρά πλαίσια της δραματουργικής μαγιάς του. Πλάθει μια σαγηνευτική φιγούρα, συμπαγή και ολοκληρωμένη…
Οι σκηνές μέσα στην πόλη, όπου η ηρωίδα αναπολεί τον παρελθόν ψάχνοντας για ταξί ή εγκλωβισμένη στην κίνηση, είναι μοναδικής οξυδέρκειας και ομορφιάς, το ίδιο και τα μοναχικά βράδια της στο σπίτι, βλέποντας τηλεόραση και τρώγοντας "σκουπίδια". Η ανατομία της σύγχρονης τάξης των ισχυρών, ο αριβισμός της, η υποκρισία της, ο μέχρι τέλους πόλεμος για επικράτηση, αλλά και η εγκατάλειψη των επαναστατικών ιδεολογιών από τους υπόλοιπους και η απορρόφησή τους από την επικρατούσα ελαφρότητα, είναι μερικά ακόμη επιτεύγματα του μυθιστορήματος της Χουρμουζιάδου…

Κώστας Κατσουλάρης
Συγγραφέας
Εφημ. ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, 1-2-1998

Η Ιδιαιτέρα

… "Η ιδιαιτέρα" περιγράφει επιτυχημένα το αστικό τοπίο της τελευταίας δεκαπενταετίας. Τα σπίτια, ιδιαίτερα το πατρικό της ηρωίδας και της μητέρας της είναι από μόνο του ένας μουντός χαρακτήρας που παίζει κυρίαρχο ρόλο στη ζωή των ηρωίδων. Η Μαρία το αποστρέφεται, η μητέρα της το αγαπά. Η καινούρια γενιά απορρίπτει την παλαιά άρδην, μη εξαιρουμένων των αρχιτεκτονημάτων της. Η Μαρία ωστόσο εντοπίζει με ενάργεια και κάποια από τα προβλήματα του σημερινού περιβάλλοντος. Η ΤV έχει εξελιχθεί σε ΜΤV, οι άνθρωποι παρακολουθούν το CNN, οι βουλευτές είναι ο τελευταίος τροχός της αμάξης, οι πρώην επαναστάτες έχουν μετατραπεί σε γραφικούς συνομιλητές των τοκ σόου των καναλιών, η ανεργία έχει αυξηθεί και δεν επιτρέπει εύκολες μεταπηδήσεις στον εργασιακό τομέα, το κυκλοφοριακό είναι χαστικό, τα παράθυρα των σπιτιών έχουν αποκτήσει μπάρες. Παράλληλα οι φίρμες των εταιρειών έχουν παρεισφρήσει στην καθημερινή ζωή, τα ρούχα, τα αρώματα, τα καταναλωτικά προϊόντα έχουν όνομα, αντίθετα με τα συναισθήματα και τη μοναξιά που παραμένουν ανώνυμα…
Το μυθιστόρημα της Χουρμουζιάδου ακολουθεί επιτυχώς τα χνάρια του κλασικού ρεαλιστικού μυθιστορήματος. Είναι από τα λίγα πολυσέλιδα μυθιστορήματα των τελευταίων ετών που δεν πλατειάζει…

Λίλυ Εξαρχοπούλου
Συγγραφέας, κριτικός λογοτεχνίας
Περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ, Νο 391, Δεκέμβριος 1998

Η Ιδιαιτέρα

…Στα εννιά χρόνια που αφιέρωσε η συγγραφέας για να ολοκληρώσει το δεύτερο βιβλίο της, η Χουρμουζιάδου ζωντάνεψε με πειστικότητα έναν δύσκολο χαρακτήρα, απαθανάτισε με ακρίβεια ένα χώρο ανοίκειο στα λογοτεχνικά μας ήθη, καλλιέργησε μια αβίαστη γλώσσα, απάνω απ' όλα όμως έμαθε πώς να μεταδίδει στον αναγνώστη αμφίθυμα αισθήματα για τον κόσμο …

Μισέλ Φάϊς
Συγγραφέας, κριτικός λογοτεχνίας
Περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ, Νο 409, 7-8-1999

Η Ιδιαιτέρα

Ηλίας Μαγκλίνης: Υπάρχουν ομοιότητες και διαφορές μεταξύ της "Γειτονιάς των καλών κλεφτών" και της "Ιδιαιτέρας";

Ελιάνα Χουρμουζιάδου: Νομίζω πως υπάρχουν. Περισσότερο ενδιαφέρον έχει βέβαια να δει κανείς τις ομοιότητες. Για παράδειγμα, πέρα από την πρωτοπρόσωπη αφήγηση που ακολούθησα και στα δύο βιβλία, έχουμε τις παράλληλες πορείες δύο γυναικών. Επίσης, η κεντρική ηρωίδα στο πρώτο μου βιβλίο ανατρέχει, έστω και σε ένα βαθμό, στις οικογενειακές της σχέσεις. Έχει σημαδευτεί από το γεγονός ότι, στην ουσία, οι γονείς της την έχουν εγκαταλείψει. Στην "Ιδιαιτέρα" τα στοιχεία αυτά έρχονται σε πρώτο πλάνο. Το θέμα της "Γειτονιάς" ήταν η ιστορία μιας γυναίκας που δεν μπορεί να ζήσει για τον εαυτό της και γι' αυτό ζει μέσω των άλλων, κυνηγώντας πρότυπα που συναντά στον περίγυρό της. Άλλο κοινό στοιχείο είναι ότι και τα δύο βιβλία ξεκινούν με ένα θάνατο και με την περιήγηση μέσα στο δωμάτιο μιας νεκρής. Μάλιστα σκέφτηκα να αλλάξω την αρχή της "Ιδιαιτέρας" γι αυτόν ακριβώς το λόγο. Ωστόσο, ο θάνατος στην "Ιδιαιτέρα" είναι μια αφετηρία και όχι η κατάληξη. Μετά το θάνατο της μητέρας της, η πρωταγωνίστρια αρχίζει να ανατρέχει σε στιγμιότυπα και γεγονότα, για να συγκεντρώσει στοιχεία και να ανασυνθέσει το παρελθόν, που ως εκείνη την ώρα απέφευγε να το αντιμετωπίσει, προστατεύοντας με αυτόν τον τρόπο τη μητέρα της, για την οποία αυτό ακριβώς το παρελθόν συνιστά απειλή. Στην πορεία όμως αντιλαμβάνεται και κάτι άλλο: ότι ο εαυτός της πλάστηκε κατ εικόνα και καθ' ομοίωσιν της μητέρας της, αν και η ίδια έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της για να εμποδίσει αυτή την εξομοίωση. Συχνά νομίζουμε ότι είμαστε τελείως διαφορετικοί από τους γονείς μας, αλλά τελικά αυτό δεν είναι παρά μια αφελής αυταπάτη…

Είχατε το φόβο μήπως η "Ιδιαιτέρα" αφορά μόνο γυναίκες;
Είχα ένα τέτοιο φόβο, αλλά διαψεύστηκα. Το διάβασαν και πολλοί άντρες και τους άρεσε. Ήταν κάτι που το φοβόμουν, όμως, ακριβώς επειδή κυκλοφορούν τόσες πολλές ταμπέλες που κατατάσσουν λογοτεχνικά έργα αψήφιστα και αβασάνιστα σε κάποια κατηγορία. Είναι κάτι ρατσιστικό, αυτή η τυποποίηση…

Ποιοι Έλληνες και ξένοι συγγραφείς σας έχουν επηρεάσει;
Διστάζω να μιλήσω για συγγραφείς που με έχουν επηρεάσει. Ίσως τα κλασικά γαλλικά μυθιστορήματα. Νομίζω ότι οι λογοτεχνικές επιρροές, όταν δεν είναι συνειδητές, γίνονται πολύ δυσδιάκριτες, αλλά πάλι δεν ξέρω, κι ούτε φυσικά διεκδικώ καμιά πρωτοτυπία. Θα μπορούσα όμως να σας πω τρία βιβλία - και όχι συγγραφείς - που ξεχωρίζω: τοπ "Κάτω από το ηφαίστειο" του Μ. Λόουρι, το "Ναυπηγείο" του Χουάν Κάρλος Ονέτι, και το κορυφαίο "Κιβώτιο" του δικού μας Α. Αλεξάνδρου…

Περ. ΔΙΑΒΑΖΩ, Νο 399, 9-1999

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ "Η ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ" Αθήνα, Κέδρος, 1998, Σελ. 424. ISBN: 960-041-470-Χ

Λένε ότι δεν μπορεί παρά να τους μοιάσεις. Ότι κάποια στιγμή σκίζουν τη λεπτή μεμβράνη που θεωρείς εαυτό σου, βγαίνουν στην επιφάνεια και σου γνέφουν θλιμμένα. Μπορεί όμως και να γελάσουν χαιρέκακα μαζί σου. Αν τους έχεις αντισταθεί, ίσως σου πουν: Βλέπεις: Την πάτησες! Τώρα θα καταλάβεις πως νιώσαμε κι εμείς! Λένε πως ο αγώνας εναντίον τους είναι άνισος και πως ό,τι σου έκαναν αυτοί θα το επαναλάβεις κι εσύ στα δικά σου παιδιά. Κάποια ανθεκτικά χαρακτηριστικά θα διυλίζονται από τους προηγούμενους στους επόμενους. Κάποιες κινήσεις θα επαναλαμβάνονται στο διηνεκές, κάποιες πολύ προσωπικές εκφράσεις θα μεταφέρονται στην αιωνιότητα. Ασφαλώς μπορείς να τους αντισταθείς, να τραβήξεις άλλο δρόμο και να τους προδώσεις. Μπορείς τουλάχιστον να το προσπαθήσεις, δίνοντας μάχες από μέρα σε μέρα, χωρίς να ησυχάζεις στιγμή, αφού ποτέ δεν ξέρεις ποια γωνία θα διαλέξουν για να πεταχτούν ξανά μπροστά σου, ποια ώρα της μέρας ή της νύχτας θα σε πλησιάσουν αθόρυβα από πίσω και θα βάλουν το χέρι τους στον ώμο σου.
Αδειάζοντας το σπίτι μετά το θάνατο της Σαβίνας, της μητέρας μου, επαναλαμβάνοντας δηλαδή τις κινήσεις που είχε κάνει κι εκείνη όταν πέθανε ο πατέρας της - όταν είχε εξαφανίσει μέσα σε μία μονάχα μέρα όλες τις αποδείξεις της παρουσίας του στο σπίτι μας - είχα διαρκώς την αίσθηση ότι ήταν κι αυτή μαζί μου. Έμπαινε και έβγαινε απροειδοποίητα στον δικό μου χώρο και χρόνο, και κουνούσε το κεφάλι της με ικανοποίηση. Εγώ χρειάστηκα τρεις μήνες για να σβήσω τα ίχνη της, απλώς επειδή τούτη τη φορά ήταν πολύ περισσότερα αυτά που έπρεπε να γίνουν. Από την πρώτη στιγμή αισθάνθηκα όμως ότι ποτέ δεν πρόκειται να με εγκαταλείψουν ούτε η υποψία ότι της μοιάζω ούτε ο φόβος ότι μια μέρα θα γίνω σαν αυτή.
Δεν είχα απλώς να ασχοληθώ με τα άχαρα πράγματα που οι νεκροί - ιδίως όταν πεθαίνουν αιφνίδια - εγκαταλείπουν στη φροντίδα όσων μένουν πίσω. Έπρεπε να διαλύσω ολόκληρο σπίτι που επί επτά δεκαετίες είχε στεγάσει τρεις γενιές, κάτι που, λαμβάνοντας υπ' όψη και το μέγεθός του, ήταν ένας άθλος. Έπρεπε να απαλλαγώ από πάρα πολλά αντικείμενα που δεν χρειαζόμουν, να τα πουλήσω, να τα χαρίσω ή να τα πετάξω: αντικείμενα οικιακής χρήσης, μπιμπελό, το κουτί με τα σύνεργα της ραπτικής της, το ραδιόφωνο από το οποίο άκουγε μουσική τα τελευταία είκοσι χρόνια. Όσα από τα υπόλοιπα δεν ήταν άμεσης ανάγκης, όπως οι τόνοι βιβλία του πατέρα μου, τα ασημικά της προίκας της ή τα λεπτεπίλεπτα οικογενειακά σερβίτσια, έπρεπε εν όψει της επικείμενης μετακόμισής μου να τα βάλω σε χαρτοκιβώτια. Τα εύθραυστα έπρεπε πρώτα να τα τυλίξω μέσα σε άχρηστα κομμάτια ύφασμα, παλιά σεντόνια, ξεθωριασμένες μαξιλαροθήκες, πετσέτες με μπαλώματα και ξεφτισμένες άκρες, ακόμα και λινές κουβέρτες που άλλοτε παίρναμε στο Λαγονήσι, όλα αυτά τα κουρέλια που η μητέρα μου αρνιόταν να ξεφορτωθεί. Έπειτα, έπρεπε να πουλήσω τα παμπάλαια έπιπλά μας - το σαλόνι από καρυδιά, το γραφείο του παππού μου, το δρύινο μπουφέ, την τραπεζαρία των δώδεκα ατόμων - τους αμφίβολης αξίας πίνακες, τους καθρέφτες με τις βαριές κορνίζες και τα κρυστάλλινα φωτιστικά, φυσικά με τη βοήθεια ενός πολύ πρόθυμου παλαιοπώλη, ο οποίος αποφάνθηκε ότι είναι κομμάτια μιας κάποιας αξίας, όπως άλλωστε μου έλεγε κι η Σαβίνα - ενώ εγώ, που δεν τα εκτιμούσα καθόλου, είχα φοβηθεί ότι θα έπρεπε να τα δώσω κοψοχρονιά. Τέλος, έπρεπε να μαζέψω τις φθαρμένες κουρτίνες και τα τριμμένα χαλιά μας, που είχαν κατακυρωθεί στους ρουμάνους αχθοφόρους του παλαιοπώλη. Κάθε βράδυ, μόλις γύριζα από το γραφείο γύρω στις οχτώ, παρά την κούραση της μέρας, έπεφτα με τα μούτρα στη δουλειά, και επί τέσσερις ή πέντε ώρες δεν σταματούσα ούτε για να πάρω ανάσα. κανονικά έτσι πρέπει να γίνεται: οι χώροι πρέπει να εξαγνίζονται αμέσως από τα πράγματα, τις συνήθειες και τις εκκρεμότητες των εκλιπόντων. Η περίοδος της απουσίας τους, που κρατάει όσο υπάρχουν κάποιοι να τους θυμούνται, πρέπει να εγκαινιάζεται χωρίς αναβολή. Σε τούτο το σπίτι βέβαια, είναι συνηθισμένο φαινόμενο από την πλευρά των επιζώντων κάτι πολύ πιο δραστικό: η εξάλειψη του νεκρού, σαν η ύπαρξή του να ήταν σφάλμα ή μίασμα. Ποτέ δεν αμφέβαλλα ότι αυτό είναι το σωστό. Νόμιζα πως γνώριζα τα λάθη για τα οποία έπρεπε να πληρώσουν ο παππούς και η μητέρα μου - ο καθένας τους είχε τις δικές του εμμονές, τις δικές του εγκληματικές τάσεις που στρέφονταν εναντίον των οικείων του. Το νόμιζα ως τη στιγμή που ανακάλυψα τις χαμένες οικογενειακές μας φωτογραφίες, κρυμμένες σ' ένα συρτάρι, στην κρεβατοκάμαρα της Σαβίνας, και μαζί με αυτές ένα ασήμαντο αντικείμενο που δεν θα έπρεπε ωστόσο να βρίσκεται εκεί, και του οποίου η παρουσία μου απέδειξε ότι, τουλάχιστον για τη μητέρα μου, υπάρχουν ακόμη πολλά να μάθω.
Άφησα το δωμάτιό της για το τέλος. Το άνοιξα ακριβώς τρεις μήνες μετά το θάνατό της, όταν το πράγμα δεν σήκωνε πια άλλη αναβολή: έπρεπε να νικήσω την απέχθεια που μου προκαλούσαν τα προσωπικά της αντικείμενα και να τελειώσω. Για πολλά χρόνια μου απαγόρευε την είσοδο σε αυτό το δωμάτιο, κι εγώ έμπαινα μόνο στα κρυφά. Αργότερα, όταν μου έδωσε την άδεια, συνέχισα να μπαίνω στα κρυφά, επειδή είχα και την αξιοπρέπειά μου να προστατέψω. Κανείς δεν είχε πατήσει εκεί μέσα από τότε που εκείνη το εγκατέλειψε για να έρθει στην Πάτμο.