ΤΑΣΟΣ ΔΕΝΕΓΡΗΣ


Photo: © E.KE.BI, 2001. Μητρόπουλος

Βιογραφικό Σημείωμα

Ο Τάσος Δενέγρης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1934. Πρώτες δημοσιεύσεις στο περιοδικό "Πάλι" (1968), αλλά το πρώτο του βιβλίο εκδόθηκε το 1974. Από το 1982 είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.
Το 1975 προσκλήθηκε στην Iowa των ΗΠΑ στο International Writing Program. Το 1983 διάβασε ποιήματα του στο Φεστιβάλ Ποίησης στο Cambridge της Αγγλίας και τον ίδιο χρόνο στο Βελιγράδι ύστερα από πρόσκληση της Ένωσης Σέρβων Συγγραφέων. Το 1985 προσκλήθηκε στο Νέο Δελχί και στο Μποπάλ της Ινδίας. Το 1990 στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου και στην Murcia της Ισπανίας, το 1996 πάλι στη Murcia και το 1998 στο Medellin της Κολομβίας και στη Λίμα του Περού.

ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

Ποίηση

Θάνατος στην Πλατεία Κάνιγγος. Ποιήματα 1952-1969 Ιδιωτική Συλλογή. Αθήνα, 1975. Σελ. 48
Το αίμα του λύκου. Θεσσαλονίκη, Εγνατία, 1978. Σελ. 60
Θειάφι και Αποθέωση. Αθήνα, Άκμων, 1982. Σελ. 66
Ακαριαία, Αθήνα, Ύψιλον, 1985. Σελ. 174.
Η κατάσταση των πραγμάτων. Αθήνα, Καστανιώτης, 1989. Σελ. 32. ΙSBN: 960-03-0327-4.
Το πνεύμα της Άμυνας. Αθήνα, Πατάκης, 1999. Σελ. 45. ISBN: 960-600-988-2

Μεταφράσεις έργων του

In English:

Selected Poems. [tr.by]: Philip Ramp. Nottingham, Shoestring Press, 2000. 78pp. ISBN: 1-899549-43-9

In Portuguese:

A outra versao. Quetzal Editores, 1994. 54pp. ISBN: 972-564-196-5

In Spanish:

Flora Brutal [tr.by]: Pedro Mateo. Malaga, Centro de Ediciones de la Diputacion de Malaga, 2000. 106pp. ISBN: 84-7785-401-7

Μεταφράσεις

John dos Pasos: 1919. Αθήνα, Οδυσσέας, 1982.
J. Cortazar, Octaedro. Αθήνα, Ύψιλον, 1983.
J.L. Borges, Evaristo Carriego. Αθήνα, Ύψιλον, 1984.
J.L. Borges - A.B. Casares, Cronicas de bustos Domeck. Αθήνα, Ερατώ, 1985.
R.L. Stevenson, New Arabian Nights. Αθήνα, Άγρα, 1985.
J. Cortazar, Las Armas Secretas. Αθήνα, Απόπειρα, 1990.
P. Montalvo, Una Historia Madrilena. Αθήνα, Καστανιώτης, 1992.
Ούγκο Γκουτιέρες Βέγκα: Άσματα του Δεσποτάτου του Μορέως. Αθήνα, Εκδόσεις Εταιρείας Ισπανικών σπουδών, 1993.
Ο. Paz: Piedra de Sol. Αθήνα, Ίκαρος, 1993.

Ο ποιητής
ΤΑΣΟΣ ΔΕΝΕΓΡΗΣ

Σπάνια συναντάμε ποίηση τόσο δυναμική και συνάμα καμωμένη από τόσο λιτά υλικά. Εδώ και τέσσερις δεκαετίες, ο Τάσος Δενέγρης επιβεβαιώνει την περίφημη ρήση του Jean Paul Sartre, Ο ποιητής είναι κάποιος που τον εξόρισαν από την παιδική ηλικία, και επιμένει, όπως ο Guy Debord και η Michele Bernstein: Η παιδική ηλικία… ω, μα δεν βγήκαμε ποτέ από αυτήν…
Η επιμονή στην παιδική ηλικία είναι επιμονή σε όσα παραμένουν πολύτιμα, καίτοι οι αντιποιητικοί καιροί μας θέλουν να τα πνίξουν στη λίμνη της λήθης. Ο ποιητής ανασύρει σκηνές, εικόνες, μορφές, αισθήσεις, ιδέες και με τις λέξεις του δίνει ζωή εκ νέου σε ό,τι φαινομενικά έχει χαθεί. Ο Δενέγρης μας θυμίζει πώς να μην ξεχνάμε, πώς να μιλάμε για ό,τι πια δεν έχει φωνή, πώς να ξαναδίνουμε στα γεγονότα τη μουσική που τους στέρησαν η αδιαφορία και η συνομήλικη αδελφή της, η βιασύνη, ή ακόμη κι εκείνος ο άκαμπτος ηθικισμός που θέλει να τσακίσει στα δύο την πένα του ποιητή. "Πρέπει να βγούμε από το έλος/ Κι αν είναι κάποιος να επιζήσει/ Αυτή είσαι εσύ που 'χεις το βέλος/ Σαν σύμβολο και έμβλημά σου/ Τώρα πληρώνεις το έγκλημά σου/ Και το ασυγχώρητο λάθος/ Να κρύβεις μέσα την καρδιά σου/ Τόση ζωή και τόσο πάθος" ("Έξω απ' το παράθυρό μου", Μεγάλη Τρίτη, 9 Απριλίου 1974).

Η συνέπεια του Δενέγρη ως προς τη χρήση των λέξεων που επιλέγει είναι αξιοθαύμαστη και επιτείνει ευπρόσδεκτα την αίσθηση της πικρής ειρωνείας και της ειρωνικής πίκρας που μας προσφέρουν τα ποιήματά του, χωρίς βεβαίως να απαρνιούνται το ποσοστό θυμού και βίας που τους αντιστοιχεί: "Οι καλπασμοί σπαθιών αιχμές/ Απ' τους εδάφους τις σχισμές/ Διάχυτος βόγκος στον αέρα/ Μετράει το φως κλείνει τη μέρα/ Ο άγκυρες του πληγωμένου σκάφους/ Ίδιοι σταυροί πάνω στους τάφους" ("Λευκός Ίππος", Απρίλιος 1953). Και: "Κι εμείς εζήσαμε καλά/ Με τον δικό μας τρόπο/ Μέχρι να σφίξουν οι καιροί/ Να γίνει κι άλλη μάχη" (Εγώ αγαπώ την ειρήνη, αλλ' όταν ομιλώ αυτοί ετοιμάζονται δια πόλεμον", 26 Δεκεμβρίου 1973).

Η ποίηση του Δενέγρη συνδυάζει τους σκληρούς ρυθμούς του ροκ, την έκπληξη που προκαλούν οι ακαριαίοι συνδυασμοί των χαϊκού, και την τρυφερή αφηγηματικότητα που συναντάμε στις μπαλάντες. Ένα εκτενές ποίημα αφηγείται τον βίο και την πολιτεία του γκάνγκστερ Λάκυ Λουτσιάνο, ένα άλλο μας μιλάει για κάποιον ανώνυμο σωματέμπορο, και μερικές σελίδες πιο κάτω μας αιφνιδιάζει ένα "ακαριαίο" (όπως επέλεξε να αποκαλεί τα ποιήματά του ο Δενέγρης). Κι ακόμη, μια κινηματογραφική παιδεία, το βλέμμα του σκηνοθέτη, η ματιά αυτού που οργανώνει το χάος του χώρου και του χρόνου, είναι σημάδια ανεξίτηλα αυτής της ποίησης. Δεν λείπει το αποφθεγματικό στυλ, δεν λείπουν τα επιμύθια. "Φοβάσαι κάτι το μισείς/ κι ύστερα το μιμείσαι", μας λέει ("Λάκι Λουτσιάνο", 11 Ιουλίου 1974). Κι ακόμη: "Πρόσεχε/ Ο φόβος είναι μπούμερανγκ/ Ο φόβος θα 'μπει μέσα σου/ Κι η γάτα στην καρδιά σου" ("Η δεύτερη δολοφονία της γάτας", Iowa City, 21 Σεπτεμβρίου 1975).

Μετακινούμενος με ποιητική άνεση ανάμεσα στην μελαγχολία της καθημερινότητας και στη ανάταση ενός χρόνου που εκτείνεται πέρα από κάθε ορατό ορίζοντα, ο Δενέγρης επανακαθορίζει το νόημα των στιγμών, τις ανατάμει και τις εμπλουτίζει ώστε να είναι ανθεκτικές απέναντι στην αναπότρεπτη φθορά. Τα ποιήματά του είναι ταυτοχρόνως φωτογραφίες και τραγούδια.
Ασπρόμαυρες φωτογραφίες και βραχνές μελωδίες των μπλουζ και του ροκ. Κι έτσι ανθίστανται κι αυτά στο βουητό του καταρράκτη του χρόνου, συνιστώντας το πνεύμα της άμυνας και την άμυνα του πνεύματος.

Γιώργος - Ίκαρος Μπαμπασάκης

Τι έγραψε ο Τύπος για τα βιβλία του
ΤΑΣΟΥ ΔΕΝΕΓΡΗ
(αποσπάσματα από κριτικές και συνεντεύξεις)

Το αίμα του λύκου, Θεσσαλονίκη, Εγνατία, 1978. Σελ. 60

"Το αίμα του λύκου", ένα βιβλίο αγωνίας και προβληματισμού. Ο Δενέγρης δε φαίνεται να πίστεψε ούτε σε αυταπάτες, ούτε σε μεγάλα ιδανικά. Κι αυτό γιατί έβλεπε την καθημερινή λαιμητόμο ν' αποκεφαλίζει επιθυμίες, προσδοκίες ή όνειρα αφήνοντας "στην πλατεία" ένα πλήθος αποκεφαλισμένα πτώματα, ή ανθρώπους μηδαμινούς χωρίς καμιά προσωπικότητα. Όπως όλοι οι ευαίσθητοι άνθρωποι ένιωσε να γίνεται κι αυτός ένα παιχνίδι στα τεράστια χέρια του Κύκλωπα που λέγεται σύγχρονος κόσμος. Έστω κι αν ο ίδιος λέει ειρωνικά: "Αν ζούσε ο Κύκλωπας θα φορούσε γυαλιά ηλίου".
Καμιά προσδοκία και καμιά αναμονή. Τίποτα το συνταρακτικό στον ορίζοντα. Ένας κόσμος τρελός και τυχαίος…
Με τρομερά αναπτυγμένη οξύτητα ο Δενέγρης δεν αφήνεται στις πρώτες επιφάνειες. Ψάχνει να βρει τις ρίζες του κακού που δεν είναι άλλες απ' την ειδωλολατρία του χρήματος και του σεξ. Και την πλήρη υποδούλωσή μας σ' αυτήν. Εδώ θα ήθελα να υπογραμμίσω το θαυμάσιο τρόπο με τον οποίο μεταχειρίζεται τον παραδοσιακό στίχο και τη ρίμα, με μια εντελώς ανανεωμένη κι εκσυγχρονισμένη μορφή…

Τάσος Λειβαδίτης
Ποιητής
Εφημ. Η ΑΥΓΗ, 24-6-1979

Θειάφι και Αποθέωση. Αθήνα, Άκμων, 1982. Σελ. 66

Περισσότερο ουσιαστικό το τρίτο ποιητικό βιβλίο του Τάσου Δενέγρη. Με έναν ιδιόρρυθμο τρόπο αντιλυρικής έκφρασης μας ειδοποιεί για σπάνιες ποιότητες του συναισθήματος.
Ο ποιητής με την οξεία όρασή του επισημαίνει τις φθίνουσες αξίες ενός πολιτισμού που ψυχορραγεί, όπως αυτές φαίνονται μέσα από τη θολή όραση των υπευθύνων της φθοράς τους. Μέσα από τα μάτια μιας γάτας που δολοφονείται κατ' επανάληψη, ενός σκύλου ή ενός παρανοϊκού που απογειώνεται για να φθάσει στην ουσία της ζωής περνάνε, χωρίς να αναφέρονται, οι ανώνυμοι αυτουργοί αυτής της ηθικής συρρίκνωσης, σαν ένα ασύντακτο πλήθος…
Η καταγγελία της παθολογίας κάποιας κοινωνίας γίνεται όχι σε κοινωνικό αλλά σε φιλοσοφικό επίπεδο με μια ρομαντικά ειρωνική καθαρεύουσα, με τον επιδεικτικά μετρικό και ρυθμικό τόνο και καμία φορά την παραπλανητική ομοιοκαταληξία. Στο βάθος η χρήση αυτών των παραδοσιακών στοιχείων εξυπηρετεί τη αγωγή σ' έναν εκλεπτυσμένο και επιτηδευμένο σύγχρονο ποιητικό λόγο.

Βασίλης Στεριάδης
Ποιητής
Εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 3-2-1983

Ακαριαία, Αθήνα, Ύψιλον, 1985. Σελ. 174

…Οι στίχοι του Τ. Δενέγρη διαπλέουν διαρκώς το σκηνικό της πόλεως ομοιοκατάληκτοι, πολλές φορές, συνοψίζουν την ποιητική εικόνα και περικόπτουν την οποιαδήποτε φλυαρία.
Έτσι, πετυχαίνουν ένα διπλό στόχο: εξαφανίζουν τα μελοδραματικά στοιχεία που θα μπορούσε να γεννήσει το συναισθηματικό βάρος της εμπειρίας και, την ίδια στιγμή, οξύνουν το συγκινησιακό αποτέλεσμα του ποιήματος. Παράλληλα, θέτουν τις βάσεις για τον μελλοντικό, καταλυτικό στην εκφορά του, σαρκασμό του ποιητή…
Η ποίηση του Τάσου Δενέγρη βρίσκεται πολύ κοντά στη θεματολογία των πρώτων μεταπολεμικών· ο δημιουργός της είναι πολύ πιο σκεπτικιστής από εκείνους ως προς τα πραγματολογικά δεδομένα του οράματος: από τα συγκεκριμένα πολιτικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά του εθνικού χώρου οδεύει γοργά σε ολόκληρη την επιφάνεια του πλανήτη, καταλήγοντας σε μιαν οντολογία της εξουσίας. τα περιθώριά του είναι έτσι κι αλλιώς περιορισμένα. Ίσως γι' αυτό επιζητεί με τόση επιμονή - και κατά τούτο υπερβαίνει τους προκατόχους του - την ουτοπική διέξοδο. Όπως και να'χει, εκείνο το οποίο πάνω απ' όλα συγκινεί δεν είναι το ήθος της στάσεως αλλά το ύφος της ποιητικής της σκευής, που το επικυρώνει. Και νομίζω πως αυτό αρκεί.

Βαγγέλης Χατζηβασιλείου
Κριτικός λογοτεχνίας
Περιοδ. ΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ, Νο 12, Απρίλιος 1986

Η κατάσταση των πραγμάτων, Αθήνα, Καστανιώτης, 1989. Σελ. 32. ISBN: 960-03-0327-4

…Ο ποιητικός ήρωας του Δενέγρη βρίσκεται διαρκώς αντιμέτωπος ανάμεσα σε μια κατακερματισμένη πραγματικότητα και σε μια απειλητική ενδοχώρα αισθημάτων. Τα πάντα σ' αυτή τη μεταιχμιακή ζώνη είναι μεταβλητά. Όχι όμως και απρόσμενα. Όλα ρυθμίζονται από μία άδηλη νομοτέλεια, από μία απαράβατη μεταφυσική…
Η ποίηση του Δενέγρη είναι ένα καθαρό απόσταγμα βίου, όπου κανένα ιδεολογικό άλλοθι και καμία αισθητική έξωθεν εμμονή δε τη νοθεύει.
Με γλώσσα αυστηρή και επιγραμματική, με συχνές εξπρεσιονιστικές εντάσεις, ο ποιητής στοχεύει στο καίριο των "πραγμάτων".
"Η κατάσταση των πραγμάτων" είναι, κατά τη γνώμη μου, ένα από τα πιο αξιόλογα ποιητικά βιβλία που κυκλοφόρησαν στο τρέχον έτος και κατά τα ειωθότα, πέρασε γενικά απαρατήρητο.

Μισέλ Φάις
Συγγραφέας, κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ 24-12-1989

Κατάσταση των πραγμάτων

… "Υπάρχει λ.χ. σε ορισμένα ποιήματα του Τ. Δενέγρη μια υστεροσυμβολιστική ατμόσφαιρα η οποία, βοηθούσης και της στιχουργικής δεξιοτεχνίας του, που όντως τον ξεχωρίζει ανάμεσα στους ομηλίκους του, θυμίζει τον Καρυωτάκη ή τον πρώτο Σεφέρη, εκείνον δηλ. που έφερε έντονα τη σφραγίδα της επιδράσεως του Λαφόργκ. Η χρήση τέτοιων θεματολογικών ή τεχνικών στοιχείων γίνεται όμως με τον τρόπο του d' apres, όπως όταν ένας σύγχρονος καλλιτέχνης "μιμείται" ειρωνικά ή αναπτύσσει έναν κριτικό διάλογο με έργα των παλιών δασκάλων (το 'χει κάνει λ.χ. ο Πικάσο, με τις παραλλαγές του πάνω στις Meninas του Βελάθκεθ). Κείμενα που αντανακλούν παρόμοια εγχειρήματα στο χώρο των γραμμάτων βρίσκουμε πιο συχνά σε προηγούμενα βιβλία του ποιητή, χωρίς εντούτοις να απουσιάζουν στην Κατάσταση τω πραγμάτων. Εδώ μάλιστα, ο Τ. Δενέγρης τα "θεματοποιεί", πράγματα που σημαίνει ότι αυτή η μέχρι πρότινος αυθόρμητη - ενδεχομένως - πρακτική του αποκτά και μια διάσταση ενσυνείδητη, δηλ. από στοιχείο της "ποιητικής" του μετατρέπεται σε έμπρακτο και ταυτόχρονο στοχασμό γύρω από την πράξη της γραφής. Κι επειδή το εγχείρημα του d'apres εμφανίστηκε και δοκιμάστηκε πρωτίστως στο χώρο της ζωγραφικής, επόμενο είναι ο ποιητής, εφόσον επιδιώκει ανάλογους σκοπούς, να πολλαπλασιάζει τα οπτικά στοιχεία και / ή να παραλληλίζει τη δουλειά του με εκείνη του ζωγράφου"…

Βίκτωρ Ιβάνοβιτς
Νεοελληνιστής, μεταφραστής
Περιοδ. Ο ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ Νο 15-16, 2-6/1990

Το πνεύμα της Άμυνας, Αθήνα, Πατάκης, 1999. Σελ. 45. ISBN: 960-600-988-2

…Χάρη στο συνδυασμό της κυριολεκτικής και της μεταφορικής χρήσης της γλώσσας τα ποιήματα του Δενέγρη ισορροπούν ανάμεσα στο ρεαλισμό και στη συμβολική σύλληψη και απόδοση της κοινωνικής, αλλά και της εσωτερικής πραγματικότητας. Η στάση που ο Δενέργης εκδηλώνει απέναντι στις συνθήκες του παρόντος είναι έκδηλα αρνητική. Αλλά η άρνηση της συμμετοχής σε όσα διαδραματίζονται σε κοινωνικό επίπεδο, καθώς και η αίσθηση της μοναξιάς, της χαμένης ζωής ή και της εξαπάτησης απαλύνονται ή και αντισταθμίζονται από την ανάδειξη και την κατοχύρωση του ποιητή ως ατόμου με ειδική ευαισθησία…

Ευριπίδης Γαραντούδης
Καθηγητής φιλολογίας Παν/μίου Κρήτης
Περιοδ. ITHACA Νο 3, 5-6/2000

Πνεύμα της Άμυνας

…Οι μεταϋπερρεαλιστικοί απόηχοι αυτών των ποιημάτων είναι ό,τι έχει απομείνει στις αποσκευές του ποιητή από τη θητεία του στον μοντερνισμό. Τώρα, αυτό που χαρακτηρίζει τη γραφή του είναι η φυγόκεντρη τάση των λέξεων, λες και αρνούνται να υπακούσουν στο θέμα, αλλά και μια "φωτογραφική" αναπαράσταση εσωτερικών μοτίβων, που φανερώνει έναν ψυχρό λυρισμό. Γι' αυτό τα ποιήματά του φέρουν κάτι από τη δαιμονικά κοινότοπη στιχουργική του Μπέκετ…

Μισέλ Φάις
Συγγραφέας, κριτικός λογοτεχνίας
Περιοδ. ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟ, Νο 48, 10-12/1999

Το Πνεύμα της άμυνας

Το πνεύμα της άμυνας είναι μια εξειδικευμένη σπουδή αφαιρετικών αποτυπώσεων, όπου το γυμνό ρήμα θέλει περισσότερο να "δείξει" παρά να "πει". Δόκιμος των εύστοχων μινιμαλιστικών καταγραφών, ο Τάσος Δενέγρης έχει αποδείξει στο χώρο της ποιητικής πράξης ότι αυτό που μετράει δεν είναι μόνο αυτό που εκτίθεται αλλά κι αυτό που, ενώ απουσιάζει, εννοείται άμεσα, σχεδόν κατηγορηματικά. Προβάλλοντας αυστηρά τις σημαντικότερες μόνο πλευρές των θεμάτων που την αφορούν, η γραφή αυτή ξέρει πολύ καλά πότε πρέπει να χαμηλώσει τα φώτα, πότε μπορεί να αιφνιδιάσει, πότε είναι σε θέση να υπονομεύσει την πραγματικότητα με το μικρότερο δυνατό κόστος, πότε, τέλος, μπορεί να υπαινιχθεί μια άλλη όραση…
Η μεθοδική διύλιση της καθημερινότητας, η σε δεύτερο βαθμό ανάγνωση και ερμηνεία του τοπίου, όπως συμβαίνει φέρ' ειπείν στην ενότητα "Παιδική ηλικία", η σταθερή προσήλωση στην κρίσιμη, ενίοτε χρησμική λεπτομέρεια που κατά κάποιον τρόπο ανακαλεί τις αναζητήσεις του Εουτζένιο Μοντάλε (Eugenio Montale), αποτελούν μεταξύ άλλων τα κύρια γνωρίσματα αυτής της συλλογής…

Γιώργος Βέης
Ποιητής
Περιοδ. ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, Νο 1718, Δεκ. 1999

Το πνεύμα της άμυνας

…Ο ποιητής μας ξεναγεί με όση τρυφερότητα του έχει απομείνει στην παιδική του ηλικία, στα τοπία της κατοχικής και μετεμφυλιακής Αθήνας, που είναι το ιστορικό σκηνικό των παιδικών του αταξιών, των πρώτων ερώτων, των πρώτων διαψεύσεων…
Η ανάμνηση από τα παιδικά χρόνια προσφέρει στον δημιουργό το υλικό για τη συγκρότηση μιας "πρώιμης αυτοβιογραφίας". Εκείνο όμως που διαφοροποιεί την "αυτοβιογραφία" του από άλλες, παρόμοιες προσπάθειες είναι η εμμονή του Δενέγρη στη λεπτομέρεια, στο φαινομενικά ασήμαντο γεγονός του ιδιωτικού χώρου, στις αθέατες όψεις μιας ανελέητης καθημερινότητας. Όπως και στα περισσότερα βιβλία του, τα μεγάλα επεισόδια της Ιστορίας αχνοφαίνονται πίσω από τα μικρά οικογενειακά δράματα, τις μάταιες προσπάθειες για ανάδειξη, τις μίζερες έγνοιες ενός μικροαστικού περίγυρου. Ο αναγνώστης αποχωρίζεται το βιβλίο "με τη δίψα του ολάκερη", όπως θα έλεγε και ο Σεφέρης. Και αυτό είναι ένα πλεονέκτημά του, αν σκεφθούμε ότι σήμερα αρκετά βιβλία τα αποχωριζόμαστε γρήγορα με ένα αίσθημα κορεσμού και πλήξης.

Νίκος Δαββέτας
Ποιητής
Εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 9-4-2000

Flora Brutal, Seleccion de poemas, Centro de Ediciones de la Diputacion de Malaga, 2001. 106p. ISBN: 84-7785-401-7

Ο Τάσος Δενέγρης είναι - όπως επισημαίνει ο περουανός ποιητής Carlos German Belli "μια λυρική έκφραση" που συνθέτει τρόπους να γράφει ποιήματα χαρακτηριστικά του 20ου αιώνα. Οι Βαρώνοι των νοσοκομείων είναι ένα από τα καλύτερα ποιήματα του Δενέγρη τόσο για το θέμα του όσο και για την απόδοσή του: στο ποίημα εκφράζει μια εμπειρία στην οποία ο αναγνώστης μπορεί να αναγνωρίσει τον εαυτό του και μιλάει εκ μέρους ενός ποιητικού ατόμου του ελληνικού χώρου αλλά και της συλλογικότητας. Η τελευταία περίοδος του Δενέγρη είναι πιο λεπτή στη γραφή και ταυτόχρονα νιχιλιστική: μέρος μιας εξασθένισης των προθέσεων του, προσκαλεί σε μια περιπλάνηση στον ουρανό κι εκθέτει αυτό που μπορεί να θεωρηθεί η ποιητική του: Απόσταγμα του τοπίου, ένα άλλο σημαντικό ποίημα, που δίνει την διάσταση αυτού του ποιητή ο οποίος μόνο στον ουρανό υποτάσσεται και ο οποίος έχει κάνει τη σάτιρα βασικό στοιχείο του έργου του. Η εκδοχή του μας προσεγγίζει σ' έναν έλληνα μοντέρνο ποιητή ο οποίος είναι μια ανακάλυψη.

Jaime Siles
Ποιητής
Εφημ. EL MUNDO

Γενικό

Μισέλ Φάις: Το ποιητικό έργο σου αθροίζεται σε πέντε συλλογές (συν μια συγκεντρωτική έκδοση) σε είκοσι πέντε χρόνια. Ποια είναι η ρίζα της ολιγογραφίας σου;

Τάσος Δενέγρης: Επί μία δεκαετία (1960-1970) έγραφα κυρίως πεζά και ολίγα ποιήματα. Πολλά από αυτά τα κείμενα ήταν συνειρμικά, χειμαρρώδη στην καλύτερη περίπτωση ή τείνανε στον πλατειασμό, στη χειρότερη. Οι συγγραφείς που θαύμαζα έγραφαν πολύ (Ντοστογιέφσκι, Ντίκενς, Κέρουακ, Μέιλερ). Αντίθετα στην ποίηση αναδυόταν μια άλλη πλευρά της ιδιοσυγκρασίας μου που έτεινε στην εγκράτεια των μέσων προς όφελος της έντασης και της ανατροπής. Με αυτά λοιπόν τα δεδομένα ήταν επόμενο να γράψω λίγα ποιήματα. Επιπλέον, επέβαλα από παλιά κιόλας μια αυτολογοκρισία, αφήνοντας ποιήματα στο συρτάρι για πέντε και δέκα χρόνια. Όταν μετά από αυτή την παρέλευση του χρόνου εκτιμούσα ότι αξίζει τον κόπο να τυπωθούν, τα δημοσίευα.

Μισέλ Φάις: Και, επί του πρακτέου, τι έχεις "κλέψει" από τον Κορτάσαρ, τον Μπόρχες, τον Στήβενσον, τον Πας;

Τάσος Δενέγρης: Θα περιοριστώ στους δύο πρώτους. Διαβάζοντας και μεταφράζοντας Μπόρχες άλλαξε η αντίληψή μου για το τι είναι διήγημα και τι είναι δοκίμιο, είδα δηλαδή ότι αυτά τα είδη μπορεί να συγχωνευτούν και να βγουν καινούργια. Άλλη ωφέλεια από τον Μπόρχες ήταν ότι διευρύνθηκε η κατανόηση για ξένους πολιτισμούς και βγήκαν στη φόρα πράξεις ηρωικές λαών που δεν υποπτευόμαστε γιατί αυτοί ζούσαν στη μοναξιά των πάγων του Ευρωπαϊκού βορρά.
Ο Κορτάσαρ μου άνοιξε την όρεξη ν' ασχοληθώ με το διήγημα. Η φαντασία του είναι αχαλίνωτη, η τεχνική του αγγίζει την τελειότητα, οι ιστορικοί χρόνοι μπερδεύονται, τα όρια της πραγματικότητας και της φαντασίας είναι ασαφή. Νομίζω ότι σε 2-3 διηγήματα που θα εκδώσω μελλοντικώς θα φανεί η επίδραση του μεγάλου Αργεντινού…

Περιοδ. ΔΙΑΒΑΖΩ Νο 407, Μάιος 2000

ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΗΣ ΑΜΥΝΑΣ

Είμαι κάτι ασύλληπτο

Είμαι κάτι ασύλληπτο
Για του ανθρώπου το μάτι
Καιροφυλακτώ
Όπως είπα κι αλλού
Στις μεγάλες διαβάσεις
Ή με μία μονάχα ματιά
Εξαφανίζω
Φόβους και ολέθριους δισταγμούς.
Γνωρίζω το μοναδικόν
Της αποστολής μου
Βοηθώ τον πλησίον
Ξεσκεπάζω την πλάνη
Πολεμώ τον θρασύ και τον δίβουλο
-Τα κριτήρια δεν είναι σαφή
Πιο συχνά, η φωνή του ενστίκτου -
Καταφεύγω στα σύννεφα
Πως αλλοιώνονται τα χρώματά τους στη δύση.

Οι εποχές εναλλάσσονται
Μέσα στη διάρκεια της μέρας
Και δεν μένει καθόλου καιρός
Η ψυχή να χαρεί
Ή απλώς να χειμάσει.

Λάσπη θόλος αέρας ζεστός
Δυνατός και μονήρης
Ποια κορφή ποιος βυθός
Μια τριήρης
Αλυχτάει μες στη νύχτα.

(πρώτη γραφή 31/10/1971)
δεύτερη γραφή 1997).

ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΗΣ ΑΜΥΝΑΣ

Το πνεύμα της άμυνας

Pendant que les fonds publics s' ecoulent en
fetes de fraternite, il sonne une cloche de feu rose
dans les nuages.

A. RIMBAUD
Illuminations

Εκείνο το πετούμενο
Δεν ξαναφάνηκε πια
Κι η φοβερή του ανάμνηση
Βράχο με κάνει
Τον άνεμο ν' ακούω και να βλέπω δηλαδή
Όρνια και αεροπλάνα
Τις ανοησίες
Να υπομένω
Και τις συμφωνημένες εκ των άνω αναφλέξεις

Ω διχασμένη αρετή
Μοχθηροί εφιάλτες.

(1991)

"Η κατάσταση των πραγμάτων"

Ασκήμιες του πολιτισμού

Σκοτείνιασε.
Πιλότος που πολυβολήθηκε
Η φωνή μου.

Ύστερα πάλι
Άλλο
Καινούργιο σκηνικό
Κοντά στη θάλασσα
Προχωρημένη Αναγέννηση
Πλήκτρα
Ξεχειλωμένες γιορτές
Προετοιμάζουν μεγάλη απάτη.

ΟΚΤΩΒΡΗΣ 1982